شرکتهای خدمات مهندسی و احداث در تمام دنیا با چالشهای فراوانی روبهرو شدهاند و با وجود تعریف پروژههای متعدد در اغلب کشورها، رشد این شرکتها چندان قابل توجه نیست. مطالعه شرکت بیسیجی روی هشتاد شرکت خدمات مهندسی و احداث از کشورهای مختلف که به تازگی منتشر شده است، تصویر جامعی از وضعیت فعالان صنعت پیمانکاری به نمایش درآورده و میتواند به مدیران این شرکتها برای تصمیمگیریهای استراتژیک کمک کند. یادداشت حاضر اختصاص به مروری بر چند یافته کلیدی این مطالعه دارد.
– شرکتهایی که در بازارهای توسعهیافته فعالیت میکنند، در یک بازه پنجساله با نرخ بازده سرمایه میانگین ۳/۱- درصد روبهرو بودهاند. این بازده منفی به طور مستقیم نتیجه رشد محدود درآمدها و کاهش مستمر حاشیه سود است. با این حال، شرکتهای خدمات مهندسی و احداث بزرگ یا کوچک (از حیث اندازه) عملکرد بهتری نسبت به شرکتهای متوسط (از حیث اندازه) در بازارهای توسعه یافته داشتهاند. شرکتهای بزرگ از صرفه به مقیاس خود برای اجرای پروژهها بهره بردهاند، در حالیکه شرکتهای کوچک از مزیت فعالیت در بخشهای ویژه بازار و بهرهمندی از حاشیه سود بالای این بخشها استفاده کردهاند.
– میانگین نرخ بازده سرمایه برای شرکتهایی که در زمینه توسعه زیرساختها به فعالیتهای مهندسی و احداث میپردازند، در یک بازه چهارساله در حدود ۸ درصد است. این نرخ اگرچه در قیاس با سایر صنایع چندان قابل توجه نیست، اما بیشترین نرخ بازده شرکتهای خدمات مهندسی در حوزههای مختلف فعالیت (از جمله: توسعه زیرساختها، طراحی مهندسی و پیمانکاران EPC) است. تفاوت میان بالاترین و پایینترین نرخ بازده در میان این گروه از شرکتهای خدمات مهندسی و احداث بسیار زیاد است. شرکتهایی که عملکرد نسبتاً بهتری داشتهاند، بر بهبود و بازیابی حاشیه سود خود متمرکز شدهاند و تاثیر این بازیابی به ویژه به دلیل سطح بالایی از بدهیها در ساختار سرمایهشان افزایش یافته است.
– شرکتهای فعال در زمینه ارائه خدمات مهندسی و احداث در صنایع نفت و گاز تحت فشار بسیار شدیدی قرار گرفتهاند. این مسئله ناشی از چالشهای قیمتی نفت و گاز و در نتیجه کاهش سرمایهگذاری، به تعویق انداختن پروژههای مرتبط با انرژی و تغییر پرتفوی داراییها توسط تولیدکنندگان نفت و گاز است. فشار بر شرکتهای خدمات مهندسی در بخش معدن نیز تا حد زیادی مشابه با بخش نفت و گاز است و شرکتهای مهندسی و پیمانکاران EPC در حوزه معدن نیز عمدتاً با کاهش در نرخ بازدهشان مواجه شدهاند.
– شرکتهای خدمات مهندسی و احداث تکنولوژیمحور که کسبوکار خود را با اتکا به استفاده از فناوری اطلاعات به پیش میبرند، وضع بسیار بهتری نسبت به شرکتهای فعال با مدل کسبوکار مرسوم دارند. این شرکتها از فناوری اطلاعات در مواردی همچون برنامهریزی عملیات احداث مبتنی بر دادههای واقعی، ساخت و احداث خودکار و نظارت دقیق بر عملیات احداث استفاده میکنند. شرکتهایی که چنین رویهای در پیش گرفتهاند، به تدریج ارزش بازار بیشتری نسبت به شرکتهای باسابقه اما سنتی این صنعت پیدا خواهند کرد.
شرکتهای خدمات مهندسی و احداث باید فعالانهتر درباره حد و حدود جغرافیایی فعالیت خود و چگونگی گسترش آن به موقعیتهای جغرافیایی جدید بیاندیشند. مطالعه بیسیجی نشان میدهد دنبال کردن استراتژی تنوع، چه در زمینه گستره جغرافیایی ارائه خدمات و چه در زمینه تخصصها و شاخههای فعالیت میتواند راه مناسبی برای خلق ارزش بالاتر باشد؛ به ویژه اگر شرکتهای خدمات مهندسی برای انتخاب بازارهای جغرافیایی و شاخههای فعالیت به دنبال جاویژههای بازار باشند. با این وجود، تصمیمگیری درباره افزایش تنوع باید در قالب یک استراتژی کلیتر نسبت به پرتفوی دنبال شود. شرکتهای خدمات مهندسی باید ترکیب متناسب پرتفوی خود را با در نظر گرفتن متغیرهایی مانند اندازه شرکت، داراییها و مهارتهای در اختیار، حجم نقدینگی و پراکندگی جغرافیایی پروژهها بیابند و سپس درون مرزهای این ترکیب بهینه، نسبت به تنوعبخشی اقدام کنند.